به گزارش قدس آنلاین، عرضه خودرو در بورس کالا از ابتدای سال آغاز شد و تا ابتدای آذر ماه ۴۹۴۳ دستگاه انواع خودرو و سواری به ارزش ۶۴ هزار میلیارد تومان مورد معامله قرار گرفته است.

نظرات موافق و مخالف بسیاری در این مدت در رابطه با عرضه خودرو در بورس کالا وجود دارد. موافقان عرضه خودرو در بورس این شیوه را عاملی در مسیر کمرنگ شدن دلالی در بازار خودرو، ارزان‌تر رسیدن خودرو به دست مشتری و همچنین سود تولید کننده می‌دانند و مخالفان هم معتقدند که این روش عملا به نفع خریدار نیست، چراکه بازهم خودرو با قیمت بالا به دست مصرف کننده می‌رسد.

احتمال ورود دولت به بورس برای قیمت‌گذاری دستوری

محمدهادی عامری در گفت‌وگو با خبرنگار ما در این رابطه ابراز کرد: با توجه به سازوکار قیمت‌گذاری خودرو در دهه گذشته که سبب زیان دیدن خودروساز و مصرف‌کننده شده، عرضه خودرو در بورس کالا مطرح شد تا بدین‌وسیله علاوه بر این‌که تا حدی قوانین بازار بر فروش خودرو حکم‌فرما شود، خودروساز نیز بتواند محصولات خود را بدون ضرر به فروش برساند و با کاهشی شدن قیمت بازار تا برابر شدن آن با قیمت کشف‌شده در بورس، این کالا بتواند به دست مصرف‌کننده واقعی برسد.

این کارشناس خودرو ضمن بیان اینکه ایجاد یک بازار منطقی و متعادل در مورد خودرو که در اثر شوک‌های قیمتی دچار نوسان کمتری شود، نیازمند عرضه و تقاضای متعادل در آن بازار است، افزود: آنچه که مشخص است این شیوه نمی‌تواند این تعادل را حفظ کند. به عبارتی دیگر چون توان عرضه زیاد و مداوم خودرو برای شرکت‌های خودروسازی وجود ندارد و تقاضاکنندگان نیز عده‌ای محدودی از جامعه هستند که امکان فروش مجدد خودرو برای آنان وجود ندارد، بنابراین اساساً بازاری در خصوص خودرو شکل نمی‌گیرد، بلکه صرفاً سازوکاری برای عرضه تعدادی محدودی خودرو به عده زیادی از متقاضیان است.

وی بیان کرد: مسئله دیگری که در اجرای این طرح ممکن است پیش آید این است که با افزایش قیمت خودرو در بورس کالا، دستگاه‌های دولتی اقدام به قیمت‌گذاری دستوری و تعیین سقف قیمت می‌کنند. اتفاقی مشابه در خصوص عرضه فولاد در بورس کالا در سال ۱۳۹۹ نشان داد که بی‌ثباتی بازار سبب می‌شود مسئولان به دخالت از طریق تعیین سقف قیمتی برای کالای مذکور بپردازند که بهینگی تخصیص کالا در بورس کالا را شدیداً تحت تأثیر قرار می‌دهد.

عامری با اشاره به اینکه با توجه به حساسیت خودرو در جامعه و ابعاد سیاسی، امنیتی و اجتماعی آن احتمال چنین دخالت‌هایی از طرف نهادهای مربوطه بیشتر از سایر کالاهاست، اظهار کرد: بحث دیگر در خصوص پیچیدگی تحلیل قیمت فروش خودروها در بازار پس از عرضه خودرو در بورس کالا است. به طوری که باید با ایجاد محدودیت، خرید خودرو صرفاً برای افراد فاقد خودرو مقدور باشد و از طرفی با قرار دادن مالیات دوساله برای فروش خودروی خریداری‌شده، دست دلالان را از بازار کوتاه کرد و تقاضا را به حد تعادل رساند.

این کارشناس اقتصادی اضافه کرد: در نتیجه عرضه خودرو در بورس سبب می‌شود خودرو با قیمتی تعادلی(بین قیمت کارخانه و بازار) خریدوفروش شود، بنابراین جو ایجادشده در بازار پس از این کشف قیمت، سبب کاهش قیمت بازار شده و باعث کاهش اختلاف قیمت تعادلی و بازار می‌شود.

عامری تاکید کرد: این کاهش فاصله سبب حذف دست دلالان از این بازار می‌شود و به‌همین دلیل تقاضا نیز به مرور کاهش خواهد یافت و این روند تا زمان یکی شدن قیمت بازار و قیمت تعادلی پیش خواهد رفت. همچنین نظارت بیشتر و دقیق‌تر در بورس کالا مانع افزایش بی رویه قیمت است در حالی که در خارج از بورس امکان افزایش بی حد سود دلالی وجود دارد، اما در بورس کالا ناظران می‌توانند در صورت مشکل‌دار بودن معامله، آن را باطل ‌کنند.

وی در ادامه سخنان خود یادآور شد: موضوع عرضه خودرو در بورس کالا، از اواسط سال ۹۷ مطرح شد؛ زمانی که به‌دلیل کاهش عرضه و افزایش تقاضا، قیمت خودرو در بازار آزاد شروع به فاصله گرفتن از قیمت مصوب کارخانه کرد. علت این امر هم این بود که به دلیل قیمت گذاری دستوری، خودروساز در فرایند تولید خودرو زیان می‌کرد؛ بنابراین تولیدکننده توان مالی و انگیزه کافی برای تولید در تیراژ بالا را نداشت و تولید خودرو نسبت به سال ۹۶ نصف شد که این کاهش تولید به طور کلی، تا امروز ادامه داشته است.

این کارشناس خودرو کلیت ماجرای عرضه خودرو در بورس بسیار مثبت دانستو در خصوص علت این مثبت ارزیابی کردن، گفت: با این رویه رانت ناشی از اختلاف قیمت کارخانه و بازار که همیشه به جیب دلال می‌رفت، از بین رفت و مبالغ حاصل از فروش خودرو به جیب تولیدکننده رفته و مصرف‌کننده نیز نسبت به قیمت بازار سود کرد.

عامری خاطرنشان کرد: با توجه به تدابیری که برای عرضه خودرو در بورس اندیشیده شده، کف عرضه افزایش خواهد یافت به شکلی که خودروسازان بخش خصوصی در هر دور ملزم به عرضه ۵۰۰ دستگاه و خودروسازان بزرگ در هر دور ملزم به عرضه ۲ هزار دستگاه خودرو شده‌اند، بنابراین همین افزایش عرضه منجر به پایین آمدن خریدهای غیرواقعی و قیمت‌سازی‌های کاذب می‌شود.

وی ادامه داد: علاوه بر افزایش کف عرضه، شرط دیگری نیز اضافه شده مبنی بر اینکه خریدار از سال ۹۸ به این سو نباید از خودروسازان خریدی داشته باشد که همین موضوع می‌تواند ورود به بازار را محدود و احتمال تبانی را کاهش دهد. البته نحوه نظارت بازار بورس هم در این بخش موثر است که اگر اتفاق غیرمتعارفی افتاد بتواند عرضه را ابطال کند.

این کارشناس خودرو ضمن اشاره به اینکه بیشتر سوداگران مخالف عرضه خودرو در بورس هستند زیرا متضرر شده‌اند، تصریح کرد: این دلالان برای جبران به دنبال احیای روش قرعه کشی هستند تا باز از اختلاف قیمت کارخانه و بازار، سودهای میلیاردی کسب کنند.

عامری افزود: در حال حاضر افراد مسیر سازنده‌ای برای حفظ ارزش پول خود نمی‌بینند و به همین دلیل با هر روشی و با خرید انواع کالاها به دنبال حفظ ارزش پول خود هستند و با توجه به اینکه به بازار سرمایه اطمینانی ندارند و سود بانکی نیز کمتر از نرخ تورم است، به سمت بازار خودرو متمایل شده‌اند، چراکه امکان فروش سریع خودرو وجود دارد و این بازار می‌تواند بین ۱۰۰ میلیون تا چند میلیارد تقاضاهای سرمایه‌ای را پوشش دهد، بنابراین خرید خودرو گزینه خوبی برای حفظ سرمایه است.

وی اضافه کرد: عرضه در بورس باعث شده خودرو ارزان‌تر از بازار به دست مصرف‌کننده برسد؛ در نتیجه اعتراض دلالان را به همراه داشته باشد؛ برای مثل تارایی که ۵۵۰ میلیون تومان در بازار معامله می‌شود مردم ۴۵۰ میلیون تومان در بورس خریدند، مشخص است که صدای دلالان را بلند می‌کند.

تا تولید خودرو افزایش نیابد، ثبات به بازار باز نمی‌گردد

این کارشناس خودرو ادامه داد: مخالفان این طرح نیز استدلال می‌کنند عرضه خودرو در بورس به سبب هیجان روانی حاکم بر بورس کالا، خودرو احتمالاً با قیمتی بالاتر از قیمت بازار معامله می‌شود و این فروش خودرو با قیمتی بالاتر از قیمت بازار باعث افزایش قیمت تمام محصولات بازار نیز خواهد شد. این نکته را نیز باید اضافه کرد که بخشی از تقاضای موجود به دلیل حفظ ارزش دارایی است و این قسمت از تقاضا از بازار حذف نخواهد شد. از طرفی میزان عرضه خودرو توسط خودروسازان به دلایل متعدد از میزان تقاضای واقعی خودرو در جامعه کمتر است و تا مشکل تولید حل نشود و عرضه افزایش نیابد، همچنان نمی‌تواند ثبات را به این بازار برگرداند.

عامری گفت: با فروش خودرو در بورس کالا، خودروسازان محصولات خود را با سود عرضه خواهند کرد و این سبب افزایش سرمایه در گردش و تأمین مالی آن‌ها شده و توان خودروساز برای بهبود عرضه پایدار در بازار را افزایش خواهد داد که در این صورت باید سیاست‌های کنترل عرضه برای خودروسازان تدوین شود که با عرضه قطره‌چکانی خودرو سبب افزایش قیمت نشوند.

وی به بحث عدم وجود تجربه مشابه در دنیا و لزوم عدم شتاب‌زدگی در تغییر شیوه فروش اشاره و خاطرنشان کرد: به دلیل وجود فضای کاملاً رقابتی در سایر کشورها، خودروسازان در یک فضای کاملاً بازاری محصولات خود را قیمت‌گذاری و به فروش می‌رسانند و به همین دلیل تاکنون تجربه مشابهی از عرضه خودرو در بورس، در هیچ کشور وجود ندارد، بنابراین لازم است از شتاب‌زدگی و اصرار بر چنین شیوه فروشی پرهیز و با احتیاط و به صورت تدریجی به سمت این مدل حرکت کرد.

این کارشناس خودرو عنوان کرد: همچنین ذکر این نکته لازم است که تا کنون فعالان بورس کالا اشخاص حقوقی بوده و اشخاص حقیقی ورودی به بورس کالا نداشته‌اند و این تجربه‌ای جدید برای این بازار محسوب می‌شود.

عامری با بیان این مطلب که در مجموع حرکت تدریجی به سمت این شیوه با رعایت تمام جوانب می‌تواند آثار مثبتی بر جای بگذارد، اظهار کرد: در این رابطه عرضه وانت کارا، فیدلیتی پرایم و دیگنیتی پرایم در مردادماه سال ۱۴۰۱ در بورس کالا عرضه شدند. در تاریخ ۲۶ تیر ماه سال جاری، ۶۰۰ دستگاه دیگنیتی و فیدلیتی متعلق به بهمن موتور روی تابلو معاملات بورس کالا رفتند و در مجموع با تقاضای ۳ هزار و پانصدی مواجه شدند. در این معاملات قیمت پایه و متوسط قیمت معاملاتی در جدول مشخص شده است.

قیمت پایه و متوسط قیمت معاملاتی محصولات بهمن موتور در بورس کالا

وی افزود: همچنین لازم است روند قیمت این ۳ خودرو در بازار پس از عرضه در بورس کالا نیز بررسی شود تا بتوان قضاوت دقیق‌تری از تأثیر بورس بر قیمت بازار داشت.

قیمت بازار دیگنیتی پرایم در ماه گذشته[۱]

این کارشناس خودرو اضافه کرد: همان‌طور که از نمودار ۱۰ پیداست قیمت دیگنیتی پرایم محصول شرکت بهمن موتور از ۲۴ مردادماه روند کاهشی به خود گرفته و بعد از عرضه در بورس کالا در تاریخ ۲۶ تیرماه سال جاری، این کاهش قیمت شدت بیشتری نیز داشته است؛ تا جایی که در مدت ۸ روز بازار حدوداً ۱۵۰ میلیون تومان افت قیمت را در این مدل شاهد است. قیمت این خودرو در تاریخ اول شهریور ماه تقریباً ۶ درصد بالاتر از قیمت عرضه‌شده در بورس(به علاوه مالیات، عوارض و غیره) است.

قیمت بازار فیدلیتی پرایم ۵ نفره و ۷ نفره[۲]

عامری یادآور شد: قیمت فیدلیتی پرایم ۵ نفره و ۷ نفره نیز طبق نمودار ۱۱ مشابه فیدلتی پرایم از ۲۴ مرداد روند کاهشی به خود گرفته است. به طوری که در مدت هشت روز فیدلتی پرایم ۷ نفره ۱۱۵ میلیون تومان و فیدلیتی پرایم ۵ نفره ۱۲۵ میلیون تومان افت قیمت در بازار داشته‌اند. قیمت وانت کارا نیز طبق مشاهدات بازار پس از عرضه در بورس کالا مقدار کمی کاهش داشته است.

وی با اشاره به اینکه با توجه به کاهش قیمت دلار در بازار، این کاهش قیمتی را می‌توان متأثر قیمت ارز دانست، تصریح کرد: اما با مقایسه کاهش قیمت محصولات عرضه‌شده در بورس با کاهش قیمت سایر خودروها در بازار، این نکته دریافت می‌شود که کاهش قیمتی بیش از ۱۰۰ میلیونی محصولات بهمن موتور بیشتر ناشی از کشف قیمتی در بورس بوده که می‌توان از آن به عنوان تجربه‌ای مثبت در به تعادل رسانی قیمت بازار یاد کرد.

این کارشناس خودرو ادامه داد: در کنار این موارد هم می‌توان به مقایسه تغییرات قیمتی در بازار ارز و قیمت تارا اتوماتیک در بازار در مقطع زمانی که این خودرو در بورس کالا عرضه شد(۸ آذرماه سال جاری) پرداخت؛ مقایسه این دو نمودار نشان می‌دهد که افزایش قیمت این خودرو در بازار بیش‌تر از آنکه از عرضه خودرو در بورس کالا اثر بپذیرد، متأثر از نوسانات بازار دلار بوده است.

مقایسه قیمت خودروی تارا در بازار و نوسانات دلار

عامری در بخش پایانی سخنان خود ابراز کرد: در مجموع می‌توان گفت قیمت خودرو در بازار به عوامل متعددی وابسته است که مهم‌ترین آنها انتظارات تورمی ناشی از نوسانات بازار ارز است و عوامل دیگری مانند عرضه خودرو در بورس کالا به عنوان مؤلفه‌های کم‌اثرتر بر قیمت بازار شناسایی می‌شوند.

خبرنگار: فرزانه زراعتی